İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, helikopter kazasında yaşamını yitirdi. Reisi'nin bulunduğu helikopter sis, rüzgar ve şiddetli yağış gibi zorlu hava koşulları nedeniyle Doğu Azerbaycan eyaletinde dağlık arazide kaza yaptı. Cumhurbaşkanının ölümünün ardından dünyanın gözü İran'a çevrildi. Cumhurbaşkanı Birinci Yardımcısı Muhammed Muhbir’in ev sahipliğinde düzenlenen toplantıyla cumhurbaşkanlığı seçimlerinin tarihi belirlendi. Peki helikopter kazasında hayatını kaybeden Reisi'nin yerini hangi isim alacak?
İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan helikopter kazasında hayatını kaybetti.
Reisi’nin hayatını kaybetmesinin ardından Cumhurbaşkanı Birinci Yardımcısı Muhammed Muhbir’in ev sahipliğinde seçim tarihinin belirlenmesine ilişkin toplantı düzenlendi.
Toplantıda İran Yargı Erki Başkanı Gulam Hüseyin Muhsin Ejei, Meclis Başkanı Muhammed Bakır Galibaf, Cumhurbaşkanı Hukuki İşlerden Sorumlu Yardımcısı Muhammed Dehgan, Anayasayı Koruyucular Konseyi Sekreteri Siamak Rahpeyk yer aldı. Yapılan toplantıda, Anayasa'nın 131. maddesinin uygulanması ve 50 gün içerisinde cumhurbaşkanlığı seçimlerinin gerçekleştirilmesinin ele alındığı belirtildi.
Ayrıca seçim sürecine ilişkin adayların kayıt işlemleri, propaganda ve seçimin ne zaman düzenleneceğine dair konuların incelendiği aktarılırken, incelemeler sonucunda Anayasayı Koruyucular Konseyi’nin aldığı karar doğrultusunda cumhurbaşkanlığı seçimlerinin 28 Haziran'da yapılmasının kararlaştırıldığı belirtildi.
Seçim takvimine göre adaylar 30 Mayıs-3 Haziran tarihleri arasında başvuru yapacaklar ve seçim kampanyası 12 Haziran’dan 27 Haziran günü sabah saat 07.00’a kadar devam edecek.
REİSİ'NİN YERİNİ KİM ALACAK? İran Anayasası'na göre Cumhurbaşkanın görevlerini Cumhurbaşkanı Birinci Yardımcısı Muhammed Muhbir'in devralması gerekiyor. Bunun gerçekleşmesi de İran Dini Lideri Ali Hamaney'in onayına bağlı. İran Anayasası'na göre en fazla 50 gün içinde yeni cumhurbaşkanının seçilmesi gerekiyor. Meclis başkanı, yargı erki başkanı ve birinci cumhurbaşkanı yardımcısından oluşan kurul, yani yasama, yürütme ve yargı başkanları, yeni bir cumhurbaşkanının en fazla 50 gün içerisinde seçilmesi için süreci düzenlemekle yükümlü. İran'da cumhurbaşkanlığı seçimine girecek adayların Anayasayı Koruyucular Konseyi tarafından onaylanması gerekiyor. Konsey tarafından onaylandıktan sonra Cumhurbaşkanı, adaylar arasından halk tarafından seçiliyor.
SEÇİME KADAR GÖREV MUHBİR'DE
Seçime kadar görevi vekaleten yürütecek 68 yaşındaki Muhbir, 2021'de Reisi'nin koltuğa oturmasıyla Cumhurbaşkanı Birinci Yardımcılığı görevine geldi. Ancak öncesinde çok sayıda üst düzey pozisyonda görev yaptı. Bunlar arasında İran Düzenin Çıkarını Belirleme Konseyi üyeliği ile İmam Humeyni'nin Emirlerini Uygulama Kurumu Başkanlığı da var. Muhbir, ABD'nin de yaptırım listesinde. ABD Hazine Bakanlığı, Ocak 2021'de, İmam Humeyni'nin Emirlerini Uygulama Merkezi'nin, rejim muhaliflerine ait topraklara ve mülklere el koyduğunu belirterek Merkezin ve yöneticilerinin yaptırım listesine alındığını duyurmuştu. Dolayısıyla Muhbir de yaptırım listesine girdi. Muhammed Muhbir, görevi devralmasının ardından Reisi'nin yolunu devam ettireceğini söyledi.
HAMANEY'İN HALEFİ OLARAK ANILIYORDU
İran’daki 2021 cumhurbaşkanlığı seçimlerini kazanan Reisi, ülkenin 8. cumhurbaşkanı olarak görev yaptı. Reisi, rejime sıkı bağlılığı ile bilinen bir din adamı. Hatta Reisi, İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney’in de halefi olarak görülüyordu. İbrahim Reisi'nin ismi, Hamaney sonrasında ülke liderliği makamına oturması muhtemel adayların arasında bulunuyordu.
HAMANEY'İN OĞLUNUN YOLU AÇILIR MI?
Bu durumda Hamaney’in oğlu Mücteba Hamaney’in önünün açılacağı yorumları yapılıyor.
53 yaşındaki Mücteba Hamaney, dini liderin dört oğlundan biri. Ancak kimilerine göre Mücteba Hamaney’in seçilmesi meşruiyet sorunu yaratabilir. Zira Mücteba Hamaney'in, üst düzey kamu görevi tecrübesi yok. Bu görevde bulunmamış birinin, kritik bir süreçte dini liderlik makamına geçirilmesinin riskli olacağı düşünülüyor. Ayetullah Ali Hamaney bu makama Cumhurbaşkanlığından geçmişti.