İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, helikopter kazasında yaşamını yitirdi. Ortadoğu'da önemli gelişmelerin yaşandığı bir dönemde gerçekleşen kaza dikkatleri İran'a çevirdi. Reisi ile birlikte İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan da kazada hayatını kaybetti. Uzun süre helikopter enkazına ulaşılamadı ve kazanın nedeni bir süre belirsiz kaldı. İran ve bölgede ciddi etki yaratması beklenen bu önemli gelişmeyi 5 soruda özetledik
REİSİ BÖLGEDE NE YAPIYORDU?
İran Cumhurbaşkanı Reisi, Doğu Azerbaycan eyaletinden baraj açılışı dönüşünde geçiyordu. Reisi, Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev ile birlikte baraj açılışı törenlerine katıldı. Reisi ve Aliyev, iki ülke sınırında, Aras nehri üzerinde, Kız Kalesi ve Hudaferin barajlarının açılışını yaptı.
Cumhurbaşkanı Reisi, açılış için yaptığı konuşmada, iki önemli projenin açılışını yapacaklarını belirterek, "Bu projeler, İran ile Azerbaycan'ın bu gibi çok önemli büyük projeleri hayata geçirebileceğinin göstergesidir. Bazıları bizim bir araya gelmemizi ve ortak başarılarımızı hoş karşılamıyor fakat bunlar bizim için önemli değil. Önemli olan ülkelerimiz, devletlerimiz ve halklarımız için iyi olanı hep birlikte hayata geçirmiş olmamız." şeklinde konuştu. Aliyev de törenin İran-Azerbaycan ilişkileri tarihinde güzel ve parlak bir sayfa olarak kalacağını vurguladı. Açılışını yapacakları projenin teknik açıdan çok önemli olduğunu ve aynı zamanda iki halkı, iki devleti daha da yakınlaştıracağını söyleyen Aliyev, şöyle devam etti:
"İran-Azerbaycan ilişkileri bölgemizde istikrarın önemli şartıdır. Elbette böylesine güzel bir proje halkımızın refahını, istihdamı artıracak, dolayısıyla başarıya giden bir sonraki adım olacaktır. Gelecekte buna benzer pek çok ortak projenin olacağına eminim."
Törenin ardından bölgeden ayrılan Reisi'nin helikopterinden dün saat 13.30 gibi haber alınamadı.
ENKAZA NEDEN GEÇ ULAŞILDI? Reisi'nin ölümü uzun süre teyit edilmedi. İran ordusu alarm durumuna geçti ve İran Genelkurmay Başkanı Muhammed Bakıri hem orduyu hem devrim muhafızlarını seferber etti. Kaza nedeni belirsizliğini korurken, bölgede tansiyon yükseldi. İran Cumhurbaşkanı Yardımcısı Muhsin Mansuri, kazadan sonra yaptığı ile açıklama, "Bir kaç kez helikopter içerisindekiler ile irtibat kurduk ve konuştuk; 2 kilometrelik bir alan içerisinde arama yapıyoruz" açıklamasını yaptı. İrtibat kurulan kişilerden birinin yolcu, diğerinin mürettebattan olduğu belirtildi. Bu açıklamalar, Reisi'nin hayatta olduğuna ilişkin beklentileri güçlendirdi. Azerbaycan'dan kalkan helikopterde, Reisi, Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdüllahiyan, Tebriz Cuma İmamı Ayetullah Ali Haşim ve Doğu Azerbaycan Eyalet Valisi Malik Rahmeti vardı. 15 süren arama çalışmalarından sonra, Reisi ve heyetin yaşamını yitirdiği kesinleşti.
HELİKOPTER ENKAZI NASIL BULUNDU? Fars Haber Ajansı, ilk haberlerinde, yoğun sis nedeniyle İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'yi taşıyan helikopterin zorunlu iniş yaptığını duyurdu. Kaza yerine sert bir inişten söz edilince, Reisi'nin hayatta olduğu tahmin edildi. Devlet televizyonu da Reisi'yi taşıyan helikopterin sert iniş yaptığını ve kaza bölgesine ilk yardım ekiplerinin gönderildiğini bildirdi. Reisi'nin konvoyunda 3 helikopter olduğu bilgisi paylaşıldı. İran İçişleri Bakanı Vahidi de yaptığı açıklamada, "Cumhurbaşkanını (Reisi) taşıyan helikopter kötü hava koşulları nedeniyle sert iniş yapmak zorunda kaldı. Kurtarma ekipleri henüz bölgeye ulaşmadı." ifadesini kullandı.
İran İçişleri Bakanı Ahmed Vahidi, kurtarma ekiplerinin henüz bölgeye ulaşamadığını aktaran Vahidi, "Bölgeye kurtarma ekipleri sevk edildi ancak bölgenin sisli olması ve elverişsiz olması nedeniyle helikoptere ulaşmak zaman alabilir." ifadelerini kullandı. Doğu Azerbaycan Eyalet Vali Yardımcısı Cebbarali Zakiri, İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin konvoyunda meydana gelen helikopter kazasına ilişkin 3 helikopterden 2'sinin iniş yaptığını, birinin düştüğünü söyledi. Zakiri, "Olay yerine henüz ulaşmadım. Olası yaralılar ve sayısı hakkında bir şey söyleyemem. Olayın nasıl olduğunu bilmiyorum." dedi. İran Kızılayı tarafından yapılan açıklamaya göre, kazanın Kaleyber ve Verzigan arasında yer aldığı, İHA'larla kazanın yaşandığı bölgenin tarandığı belirtildi.İran devlet televizyonuna konuşan İran Kızılay Başkanı Pir Hüseyin Kulivend, arama kurtarma çalışmalarına ilişkin bilgi verdi. Kulivend, "Bölgedeki olumsuz hava şartları (yoğun sis) nedeniyle arama kurtarma çalışmaları İHA'lar kullanılarak havadan yapılamıyor." dedi. İranlı yetkili dağlık ve ulaşımı zor olan bölgede 40 arama timinin çalışmalarını karadan sürdürdüğünü aktardı.
TÜRKİYE ARAMA ÇALIŞMALARINA NASIL DESTEK VERDİ? İran Kızılayının, İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve bazı yetkililerin helikopter kazası geçirmesine ilişkin, Türk İHA'sı Akıncı'nın Doğu Azerbaycan eyaletine bağlı Tevil köyü yakınlarında tespit ettiği 2 ısı kaynağının bulunduğu bölgeye arama kurtarma timlerini sevk ettiği bildirildi. İran Öğrenci Haber Ajansı (SNN), İran Kızılayı tarafından konuya ilişkin yapılan yazılı açıklamayı yayımladı. Açıklamada, "Türk İHA'sının Tevil köyünde 2 ısı kaynağı tespit etmesi üzerine arama kurtarma timleri Cumhurbaşkanı ve heyetini taşıyan helikopterin iniş yaptığı ihtimali verilen o bölgeye sevk edilmiştir." ifadelerine yer verildi. Bölgede 73 timin görev aldığı belirtilirken olumsuz hava şartlarının çalışmaları yavaşlattığı kaydedildi. Akıncı İHA’nın tespitlerinin ardından, İran Kızılayı, Cumhurbaşkanı Reisi'ye ait helikopter enkazının yerini bulduklarını, ulaşmalarına 2 kilometre kaldığını duyurdu. İran devlet televizyonu, Akıncı İHA’nın tespitlerinin ardından bulunan İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan’ı taşıyan helikopterin enkaz noktasında yaşam belirtisi olmadığını duyurdu. İran devlet televizyonunun haberinde, konuya ilişkin bilgi verildi. Söz konusu haberde Reisi ve heyetini taşıyan helikopterin enkazında yaşam belirtisi olmadığı kaydedildi. Arama kurtarma timlerinin olay yerine doğru hareket ettikleri belirtildi. FlightRadar24 uygulamasına göre 200 bini aşkın kişi Akıncı İHA'nın İran semalarındaki dairesel hareketlerini takip ediyor. Rakamlara göre, Akıncı İHA, arama yaparken dünyada en çok takip edilen hava aracı konumundaydı.
İRAN CUMHURBAŞKANI REİSİ KİMDİR? Hukukçu din adamı kimliğiyle bilinen Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, 14 Aralık 1960'ta İran'ın Meşhed kentinde doğdu. Reisi, 1979'daki devrimin ardından kariyerine 1981'de Kereç Savcısı olarak başladı. Görevinde hızla yükselen Reisi, kısa sürede henüz 25 yaşındayken Tahran Başsavcı Vekilliği makamına oturdu. Reisi, İran devrim lideri Humeyni'nin talimatıyla 1988'de hapisteki rejim muhaliflerinin idam kararını veren 4 kişilik komitede yer aldı. Humeyni'nin ölümü sonrası Ali Hamaney döneminde devlet makamlarında hızla yükselen Reisi, 1989-1994 yıllarında Tahran Başsavcılığı görevinde bulundu. 1994 yılında Devlet Denetleme Kurumu Başkanlığına atanan Reisi, 10 yıl boyunca bu görevde kaldı. Reisi, 2004'te Yargı Erki Başkanı Birinci Yardımcılığı görevine atandı. 2014 yılında İran Genel Başsavcılığına atanan Reisi, 2016'da yine Hamaney tarafından Meşhed kentindeki İmam Rıza Türbe ve Külliyesi Vakfı Başkanlığı'na getirildi. Ülkede 19 Mayıs 2017'de yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde de aday olan Reisi, o dönemdeki Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani'ye karşı seçimleri kaybetti. Reisi, kendisinden önceki Yargı Erki Başkanı Ayetullah Amuli Sadık Laricani'nin Hamaney tarafından görevden alınarak Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi Başkanlığına atanmasının ardından Mart 2019'da boşalan Yargı Erki Başkanlığı'na getirildi. İran'da 18 Haziran 2021'de gerçekleştirilen seçimde Reisi, oyların yüzde 62'sini alarak açık ara farkla kazanıp ülkenin 8. Cumhurbaşkanı oldu. Reisi'nin cumhurbaşkanlığı döneminde özellikle komşularla ilişkilere öncelik veren dış politika izlendi. Bu dönemde Suudi Arabistan ile ilişkiler 7 yıl aradan sonra yeniden kuruldu. ABD'nin yaptırım listesindeydi Reisi, siyasi tutukluların idam edilmesinde ve 2009'daki sosyal çalkantıların bastırılmasında oynadığı iddia edilen rol nedeniyle Kasım 2019'da ABD tarafından yaptırım listesine alındı. İbrahim Reisi'nin ismi, Hamaney sonrasında ülke liderliği makamına oturması muhtemel adayların arasında bulunuyordu.
